Η ΠΟΛΙC EAΛΩ
Το βράδυ της 29ης Μαΐου 1453 θα σήμαινε και το τέλος του δράματος. Η χιλιόχρονη αυτοκρατορία μας θα έπεφτε στα χερια των αιμοδιψών τουρκομογγόλων, συνιστώντας το πιο σημαντικό γεγονος των τελευταίων 1000 χρόνων!
“Ηταν η μοίρα της να αλωθεί”‘για να λυτρωθεί ο ελληνισμος απο τις αμαρτίες των τελευταίων αιώνων, δηλώθηκε απο την λαϊκή θυμοσοφία και “πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ναι”, επανέλαβε η λαϊκή ρήση για να κρατήσει την φλόγα του γένους ζωντανή.
Το σύμβολο του ελληνισμού και του χριστιανισμού θα πέσει στους αλλόθρησκους, σηματοδοτώντας το τέλος της Ρωμανιάς και την απαρχή του σκότους της Οθωμανοκρατιας.
27 φορές μέχρι τοτε είχε πολιορκηθει η βασιλεύουσα μα μόνο μια, το 1204, είχε πέσει στα χερια των αδελφών χριστιανών σταυροφόρων απο την Δύση!
Και απο τοτε πληγώθηκε θανάσιμα, ξεκινώντας μια πορεία μη αναστρέψιμη …
Ποτε δεν επανήλθε στην παλαιά της αίγλη και παρέμεινε σκιά του εαυτού της. Η προσπάθεια του Μιχαηλ Η Παλαιλολογου του Ελευθερωτή που ωσαν νέος Κωνστνσινος εισήλθε στην Πόλη το 1261 παίρνοντας της απο τους Φράγκους, θα μπορουσε υπό διαφορετικές συνθήκες να αποδώσει καρπούς. Ομως άβουλοι επίγονοι και διχαστικές έριδες αποτελείωσαν την αυτοκρατορία. Ο Ανδρονίκος Γ Παλαιολόγος ηταν κατα την στέψη του το 1328 ο τελευταίος ανεξάρτητος αυτοκρατώρ! Η πάλαι ποτε κραταιά υπερδύναμη είχε καταστεί ενα απλό περιφερειακό βασίλειο και εν συνεχεια ενα κουφάρι προσδεδεμένο και φόρου υποτελές στον σουλτάνο. Εντούτοις παρα τα τεράστια προβλήματα, παρα το οτι η αυτοκρατορία ψυχορραγούσε επι δεκαετίες, λύσεις πίστευε οτι το στολίδι της, η Πολις των Πόλεων θα αλίσκετο! Ούτε οι δυτικοί, ούτε οι Έλληνες, ούτε οι Τούρκοι! Πάντα μεσολαβούσε η Θεία πρόνοια και έδινε καθε φορά ανάσα ζωής στην παραπαιουσα αυτοκρατορία και παράταση στο Δράμα των Ελλήνων, επιμηκύνοντας τον επιθανάτιο ρόγχο της Ρωμανιάς.
Η τελευταία πολιορκία της ηταν απο τον Μουράτι τον Β το 1422, η οποια έληξε με νίκη των Ρωμιων, ένεκα εμφανίσεως της Θεοτόκου στα τείχη, όπως αναφέρει ο λαϊκός μύθος.
Ο πρώτος που πραγματικά πίστεψε οτι θα αλώσει την Πόλη, ηταν ο γιος της Ρωμιας! Ο Μωαμεθ ο Β ο πορθητής (όπως απεκληθη μετα την άλωση), ο οποιος ονειρεύτηκε μια νέα αυτοκρατορία οθωμανική ως διάδοχο της Ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορία με πρωτεύουσα την Βασιλεύουσα.
Αφού μελέτησε καλα το σχέδιο της επίθεσης και δημιούργησε το πλαίσιο για την αποκοπή της πρωτεύουσας (λαιμοκοφτης- Ρουμελη Χισαρ και Ανατολου Χισαρ), ξεκίνησε η εκστρατεία της πολιορκίας της.
Η σκακιέρα είχε ηδη στηθεί απο τις 5 Απριλίου.
Απο την μια πλευρά ο Μωαμεθ με 250.000 άνδρες (σύμφωνα με τους πιο αληθοφανεις ισχυρισμούς), εκ των οποίων η αιχμή του δόρατος ήταν οι 12.000 γενίτσαροι, το επίλεκτο στρατιωτικό σώμα με εκπαιδευμένους άνδρες. Ακολουθούσαν οι 30.000 σπαχήδες, οι ιππείς, που ήταν εκπαιδευμένοι, αλλά οι συνθήκες της πολιορκίας δεν ευνοούσαν την ανάπτυξη τους. Οι ιππείς του σουλτάνου υποχρεώθηκαν να πολεμούν ως πεζικάριοι, ενώ σε ανοιχτό πεδίο μάχης διέθεταν συντριπτική υπεροχή έναντι των αντιπάλων τους.
Απο την άλλη, ο τελευταίος Αυτοκρατωρ, ο Κωνσταντινος Παλαιολόγος, ο Λεωνιδας του μεσαίωνα. Γνώριζε εξ αρχής το τέλος του και περήφανα και με απαράμιλλης ανδρεία πορεύτηκε επι τούτου, χωρις να λοξοδρομησει ποτε!
Σύμφωνα με τον Φραντζή, οι υπερασπιστές της Πόλης ήταν 4.973 Κωνσταντινουπολίτες και 2.000 εθελοντές, από Γένοβα, Βενετία, Ισπανία, Ρώμη και Κρήτη. Υπό τον αυτοκρατορικό θυρεό είχε τεθεί και ο τούρκος πρίγκιπας Ορχάν, εχθρός του Μωάμεθ, που σπούδαζε στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά η πολυτιμότερη προσθήκη στις τάξεις των αμυνομένων ήταν οι 700 σιδηρόφρακτοι άνδρες που έφερε μαζί του ο Ιωάννης Ιουστινιάνης, ο κεντρικός υπερασπιστής της Πόλης. Δίπλα του βρέθηκαν και άλλοι δυτικοί, περιπλανώμενοι ιππότες προσωπικών σταυροφοριών. Οι περισσότεροι αδικήθηκαν από την ιστορική καταγραφή, δεν έχουν τη θέση που τους αξίζει στη συλλογική μνήμη, όπως, για παράδειγμα, ο ισπανός ιππότης Φραγκίσκο ντε Τολέντο.
Ο Κωνσταντίνος έλαβε τα μέτρα του και οργάνωσε την αμυνα της Πόλης.
Έκλεισε τον Κεράτιο κόλπο με μία τεράστια αλυσίδα. Ένα τμήμα της αλυσίδας μπορούσε να χαμηλώσει μέσα στη θάλασσα για να επιτρέψει τη διέλευση των χριστιανικών πλοίων. Στην άλλη παραθαλάσσια πλευρά τα τείχη είχαν υψωθεί επάνω σε απόκρημνα εδάφη και απέτρεπαν κάθε επίθεση. Προς βορρά, στο κυρίως πεδίο μάχης, ήταν τα μεγάλα τείχη της πόλης, ένα αριστούργημα, όπως χαρακτηρίστηκε, στρατιωτικής μηχανικής.
Τα τείχη υψώθηκαν τον 5ο μ.Χ. αιώνα από τον Θεοδόσιο και η έκταση τους ήταν έξι χιλιόμετρα, από τη Θάλασσα του Μαρμαρά ως τον Κεράτιο Κόλπο. Από τη μεριά της πόλης υψωνόταν ένα πελώριο τείχος με ύψος 12,5 μέτρα και με ένα στηθαίο που διέτρεχε την κορυφή πίσω από βαθιές επάλξεις και πολεμίστρες. Επάνω στο τείχος υπήρχαν ψηλοί πυργίσκοι, τετράγωνοι ή οχτάγωνοι.
Μπροστά από το τείχος υπήρχε μία επίπεδη έκταση που το χώριζε από την εξωτερική οχύρωση. Αν κάποιος εισβολέας κατάφερνε να διαπεράσει το εξωτερικό τείχος, θα παγιδευόταν στη ζώνη θανάτου όπου τον περίμενε βροχή από πέτρες και υγρό πυρ.
Το εξωτερικό τείχος είχε ύψος 7,5 μέτρα και πυργίσκους ανά 50 και 100 μέτρα. Ωστόσο, για να φτάσει ο εχθρός μπροστά στο τείχος έπρεπε να περάσει από την τάφρο, που είχε πλάτος 18 και βάθος 4,5 μέτρα. Ακόμα και αν περνούσε από την τάφρο έπρεπε να σκαρφαλώσει σε έναν πέτρινο προμαχώνα που υψωνόταν 6 μέτρα πάνω από τον πυθμένα της.
Τότε θα βρισκόταν μπροστά στο εξωτερικό τείχος. Οι επίλεκτοι άνδρες της βυζαντινής φρουράς είχαν οχυρωθεί πίσω από το εξωτερικό τείχος. Λίγο πριν από την πολιορκία, ο αυτοκράτορας κλείδωσε τις πύλες του εσωτερικού τείχους. Οι αμυνόμενοι δεν θα μπορούσαν να υποχωρήσουν και να μπουν στην πόλη.
Ωστόσο υπήρχαν και ευάλωτα σημεία στην άμυνα της Κωνσταντινούπολης. Η αμυντική γραμμή δεν έφτανε μέχρι τον Κεράτιο, ενώ και το παλάτι των Βλαχερνών ήταν χτισμένο δίπλα στα τείχη. Επίσης τα τείχη ακολουθούσαν, ως προς το ύψος, την πορεία του εδάφους. Η πύλη του Αγίου Ρωμανού, στην κοιλάδα του ποταμού Λύκου, ήταν το σημείο με τα χαμηλότερα τείχη.
Εκεί ο Μωάμεθ έστησε τον κύριο όγκο πυρός του πυροβολικού. Η αμυντική θωράκιση της Κωνσταντινούπολης ήταν αριστουργηματική, αλλά δεν μπορούσε να καλύψει τις δύο ουσιαστικές αδυναμίες της: ήταν αρχαία και δεν υπήρχαν αρκετοί άνδρες για να σταθούν πίσω από τις πολεμίστρες.
Η πολιορκία
Οι γενίτσαροι έστησαν τη σκηνή με τα λαχούρια και ύψωσαν τα λάβαρα του σουλτάνου. Δώδεκα χιλιάδες επίλεκτοι άνδρες στρατοπέδευσαν γύρω της. Ο Μεχμέτ έφτασε έφιππος με τη συνοδεία του. Ήταν 5 Απριλίου 1453 και η πύλη του Αγίου Ρωμανού βρισκόταν μόλις δύο χιλιόμετρα μακριά, στην κοιλάδα του Λύκου. Στις 7 Απριλίου ο στρατός μετακινήθηκε σε απόσταση 1.200 μέτρων από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης και στις 12 Απριλίου οι ναύτες των οσμανλήδων χτυπούσαν τα ταμπούρλα όταν η αρμάδα πέρναγε μπροστά από την Πόλη.
Απέναντι από τη σκηνή του σουλτάνου, στην πύλη του Αγίου Ρωμανού, οι αμυνόμενοι παρέταξαν τις καλύτερες δυνάμεις τους. Ο Ιουστινιάνης με τους άνδρες του και επίλεκτοι ρωμιοί ανέλαβαν να υπερασπιστούν το πιο αδύνατο σημείο της οχύρωσης. Όλοι οι αξιόμαχοι άνδρες κλήθηκαν στα όπλα και στην υποστήριξη της άμυνας. Αλλά δεν έσπευσαν άπαντες. Οι ανθενωτικοί προτίμησαν να μείνουν στο σπίτι τους, ακόμα περισσότεροι αρνήθηκαν να συνεισφέρουν οικονομικά. Δυτικοί χρονικογράφοι στηλιτεύουν τη στάση των ανθενωτικών, κάνουν λόγο για φιλάργυρους και οκνηρούς Έλληνες. Ο Παλαιολόγος οργάνωνε την άμυνα εν μέσω έντονης αμφισβήτησης και κατακραυγής από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Δεν είναι τυχαίο πως η κύρια γραμμή της άμυνας ανατέθηκε σε δυτικούς. Ο Λουκάς Νοταράς και οι άνδρες του παρατάχθηκαν στα θαλάσσια τείχη, όπως και οι καλόγεροι που δέχθηκαν να συνεισφέρουν στην άμυνα, αλλά και ο τούρκος πρίγκηπας Οχράν με μερικούς μισθοφόρους.
Στις 12 Απριλίου οι 14 πυροβολαρχίες των Τούρκων άρχισαν να βάλλουν κατά των τειχών. Ο Μεχμέτ διέθετε δύναμη πυρός, αλλά δεν γνώριζε ακόμα πώς να την αξιοποιήσει. Τα κανόνια χτυπούσαν το ίδιο σημείο και δεν προκαλούσαν ολική κατάρρευση τμημάτων. Αργότερα, ένας Ούγγρος πρέσβης υπέδειξε, γελώντας, στο σουλτάνο, ότι οι βολές θα πρέπει να έχουν τριγωνική διάταξη…
Το πρωί οι επιτιθέμενοι χτυπούσαν τα τείχη με τα κανόνια, το βράδυ οι αμυνόμενοι επισκεύαζαν τις ζημιές κρεμώντας μεγάλα δεμάτια από μαλλί και ξύλα.
Τη νύχτα της 18ης Απριλίου ο σουλτάνος εξαπέλυσε την πρώτη γενική επίθεση. Απέτυχε. Ο κύριος όγκος των επιτιθέμενων αποτελείτο από ατάκτους που επιχειρούσαν απελπισμένα άνοδο στα τείχη. Έγιναν εύκολη λεία για τους αμυνόμενους. Την επομένη επιχείρησε να σπάσει τη σιδερένια αλυσίδα που προστάτευε τον Κεράτιο. Δεν τα κατάφερε. Και τέσσερις μέρες μετά, τέσσερα χριστιανικά πλοία υπό τον Φλαντανελα, κατάφεραν να σπάσουν τον τουρκικό κλοιό και να μπουν στο λιμάνι. Ο σουλτάνος μπήκε με το άλογο μέσα στη θάλασσα μουσκεύοντας τα μεταξωτά ρούχα του. Ο ευτελισμός οδήγησε σε ταπείνωση και απομάκρυνση του ναυάρχου Μπαλτάογλου.
Την Κυριακή 22 Απριλίου, 72 πλοία του σουλτάνου ταξίδεψαν στη στεριά από τον Βόσπορο στον Κεράτιο, μέσω ενός ξύλινου διαδρόμου. Οι πολιορκημένοι χριστιανοί αντίκρισαν με δέος τα τουρκικά να ταξιδεύουν στο λόφο και να πλέουν στη συνέχεια στα νερά του Κεράτιου. Οι διοικητές είχαν βάλει τους άνδρες τους να κωπηλατούν, τους μαστίγωναν και φώναζαν, λες και έπλεαν στη θάλασσα. Ήταν ένα απίστευτο θέαμα. Αργότερα οι Τούρκοι κατάφεραν να στήσουν και ένα πλωτό γεφύρι που τους έδινε πρόσβαση στα θαλάσσια τείχη.
Στις 28 Απριλίου οι χριστιανοί αποφάσισαν να θέσουν σε εφαρμογή σχέδιο εμπρησμού των τουρκικών πλοίων. Οι Τούρκοι γνώριζαν το σχέδιο. Ανασκολόπισαν αιχμαλώτους ναύτες απέναντι από τα τείχη, μπροστά στα μάτια των πολιορκημένων. Ο Παλαιολόγος απάντησε με απαγχονισμό τούρκων αιχμαλώτων και διέταξε να κρεμάσουν τα πτώματα έξω από τα τείχη. Για μέρες η εφιαλτική οσμή της αποσύνθεσης δημιουργούσε ασφυκτική ατμόσφαιρα μέσα και έξω από τα τείχη. Στην Κωνσταντινούπολη ξέσπασαν και ταραχές με επίκεντρο τους Γενοβέζους. Και φαίνεται πως ήταν βάσιμες οι υποψίες κατά της γενοβέζικης αποικίας για το ρόλο της στην είσοδο των τουρκικών πλοίων στον Κεράτιο, αλλά και για την προδοσία του χριστιανικού σχεδίου εμπρησμού.
Ο Μάιος έφτασε και στην πολιορκημένη πόλη οι ελλείψεις και η διχόνοια άρχισαν να πλήττουν περισσότερο το ηθικό των αμυνομένων. Ενωτικοί και ανθενωτικοί συνέχιζαν να συγκρούονται στο εσωτερικό της καταρρέουσας πόλης, οι Βενετσιάνοι κατηγορούσαν τους Γενοβέζους, οι Λατίνοι τους Έλληνες, ο Κωνσταντίνος και ο Ιουστινιάνης προσπαθούσαν να κρατήσουν συγκροτημένη τη γραμμή άμυνας. Στην Πόλη εκδηλώθηκε έλλειψη ψωμιού. Όσοι διέθεταν αποθέματα προτιμούσαν να τα κρύβουν στα υπόγεια των σπιτιών τους. Αλλά και έξω από τα τείχη, στις τάξεις των πολιορκητών, η πολυεθνική σύνθεση του στρατεύματος άρχισε να ταυτίζεται με τις αντιδράσεις των μεγάλων οικογενειών της Ανατολίας. Ο βεζίρης Χαλίλ, τον οποίο, κατά πάσα πιθανότητα, δωροδοκούσε ο Παλαιολόγος, αλλά και εξέφραζε τα συμφέροντα της Ανατολίας, πίεζε τον σουλτάνο να αποφασίσει λύση της πολιορκίας. Και ο Μεχμέτ γνώριζε πως αν αποχωρούσε ταπεινωμένος από το πεδίο της μάχης, σύντομα θα δεχόταν την επίσκεψη του δήμιου με το βρόχο…
Την νύχτα της 7ης Μαΐου, τριάντα χιλιάδες Τούρκοι πραγματοποίησαν γενική επίθεση στην κοιλάδα του Λύκου. Και πάλι δεν τα κατάφεραν. Μάλιστα ένας Ρωμιός τυλίχτηκε στο μύθο. Ο Ραγκαβής κατάφερε, πριν πέσει νεκρός από τις λόγχες των γενίτσαρων, να σκοτώσει τον σημαιοφόρο του σουλτάνου. Τα πτώματα άρχισαν να γεμίζουν την αμυντική τάφρο των Ρωμιων.
Στις 12 Μαΐου έγινε νέα επίθεση στην πύλη της Ανδριανούπολης και της Καλιγαριάς, κοντά στο ανάκτορο των Βλαχερνών. Οι επιτιθέμενοι κατάφεραν να ανέβουν στο τείχος, αλλά αποκρούστηκαν με επιτυχία. Στη μάχη πρωταγωνίστησε ο Παλαιολόγος.
Ο σουλτάνος διέταξε τους σέρβους μηχανικούς που υπηρετούσαν στο στρατό του να ανοίξουν λαγούμια κάτω από τα τείχη. Ένας σκοτσέζος μηχανικός, ο Γιόχαν Γκραντ, επιστρατεύτηκε από τον Λουκά Νοταρά και κατάφερε να αρθρώσει την αποτελεσματική απάντηση των Ελλήνων. Εκατοντάδες έσκαβαν έξω από τα τείχη, μερικές δεκάδες από μέσα, υπό την καθοδήγηση του Γκραντ. Οι άνδρες του Σκοτσέζου έκοβαν τα ικριώματα ή έκαιγαν ζωντανούς τους πολιορκητές μέσα στις στοές. Και στην επιφάνεια της γης οι επιθέσεις και τα πυρά πυροβολικού προκαλούσαν νέα πλήγματα στα τείχη. Ωστόσο η Πόλη κρατούσε.
Οι οσμανλήδες και οι φράγκοι τεχνίτες τους άρχισαν να κατασκευάζουν έναν ξύλινο πολιορκητικό πύργο και να γεμίζουν την τάφρο μπροστά από τα τείχη. Μέσα σε μία νύχτα οι χριστιανοί κατάφεραν να αδειάσουν την τάφρο και να κάψουν τον πύργο.
Ήταν ένας βροχερός Μάης, με την άκαιρη ομίχλη του Βοσπόρου να δίνει τροφή σε προλήψεις και προφητείες. Οι ανθενωτικοί καλόγεροι γύριζαν στους δρόμους της Πόλης και προμήνυαν την καταστροφή. Τα τρόφιμα και το μπαρούτι άρχιζαν να εξαντλούνται. Αλλά και στην απέναντι πλευρά, ο Μεχμέτ προσπαθούσε να ερμηνεύσει τη θεϊκή βούληση. Ο θεός εγκαταλείπει τους άπιστους, έλεγαν.
Ο Μεχμέτ έστειλε πρεσβευτές στον Παλαιολόγο. Πρότειναν στον Κωνσταντίνο να εγκαταλείψει την πόλη με τη συνοδεία του και να εγκατασταθεί στον Μοριά, όπου θα απολάμβανε προνόμια άρχοντα. Σύμφωνα με την καταγραφή του Φρατζή, ο Παλαιολόγος απάντησε αρνητικά με τα γνωστά ιστορικά λόγια: Το δε την πόλιν σοι δούναι, ουτ ́ εμόν εστιν ουτ ́ άλλου των κατοικούντων εν ταύτη. Κοινή γαρ γνώμη πάντες αυτοπροαιρέτως αποθανούμεν και ου φεισόμεθα της ζωής ημών. Οι πέντε τελευταίες λέξεις συνοδεύουν σήμερα το έμβλημα του Τρίτου Σώματος Στρατού.
Ο αυτοκράτορας περίμενε, μέχρι την τελευταία στιγμή, το θαύμα: την άφιξη βοήθειας από τη Δύση. Πείστηκε μόνο όταν επέστρεψαν οι ναύτες που έσπασαν τον τουρκικό κλοιό, ανοίχτηκαν στο Αιγαίο και δεν εντόπισαν κανένα δυτικό πλοίο. Με μνημειώδη γενναιότητα επέστρεψαν και ενημέρωσαν τον αυτοκράτορα. Ήταν 23 Μαΐου.
Στο τουρκικό ασκέρι άρχισαν να ανησυχούν. Η άμυνα είχε εξασθενίσει, αλλά η πόλη δεν έπεφτε. Και άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες πως φτάνει χριστιανική βοήθεια από τη Δύση. Στις 26 Μαΐου ο σουλτάνος συγκάλεσε σύσκεψη στη σκηνή του. Ο βεζίρης Χαλίλ επέμενε για τη λύση της πολιορκίας και ο Μεχμέτ δεν έκρυβε τον προβληματισμό του. Έστειλε να ρωτήσουν τους άνδρες και ο Ζαγανός πασάς του ανακοίνωσε πως όλοι ήταν έτοιμοι για τη μεγάλη επίθεση. Ορίστηκε για την Τρίτη 29 Μαΐου. Οι δερβίσηδες εκστασιασμένοι άρχισαν το χορό τους, τα τύμπανα έδιναν ρυθμό, οι στρατιώτες είχαν δύο μέρες στη διάθεσή τους για ανάπαυση και προσευχή. «Γεια σας, παιδιά του Μωάμεθ. Όλοι αυτοί οι άπιστοι θα γίνουν σκλάβοι μας. Θα τους πουλήσουμε και τόσα θα είναι τα πλούτη που θα αποκτήσουμε που δεν θα ξέρουμε τι να τα κάνουμε. Με τα γένια των παπάδων τους θα φτιάξουμε τριχιές για τα άλογα μας. Τις γυναίκες και τις κόρες τους θα τις απολαύσουμε. Ας πολεμήσουμε με καλή καρδιά για τη δόξα του Μωάμεθ». Πίσω από τα τείχη άκουγαν τις κραυγές και έλαβαν, με βέλη, τα μηνύματα των χριστιανών που υπηρετούσαν στις τάξεις του σουλτάνου. Όλοι γνώριζαν πως την Τρίτη θα γινόταν η μεγάλη επίθεση. Ξημέρωνε η 28η Μαΐου.
Το ξημέρωμα στην πολιορκημένη πόλη σήμανε από τους ήχους των καμπαναριών, που καλούσαν τον πληθυσμό στις λιτανείες. Και όταν τελείωσε η πάνδημος λιτανεία, ο Παλαιολόγος κάλεσε όλους τους αξιωματούχους στο παλάτι των Βλαχερνών. Η περιγραφή του Φρατζή αποδίδει συγκλονιστικές στιγμές. Ο Κωνσταντίνος τους είπε πως σε λίγο θα άρχιζε η μεγάλη έφοδος. Απευθύνθηκε προς τους Έλληνες και τους θύμισε πως ο άνθρωπος θα πρέπει να είναι έτοιμος να πεθάνει για τις τέσσερις μεγάλες αξίες, την πατρίδα, την πίστη του, τον ηγεμόνα και την οικογένεια του. Τώρα ο λαός της Κωνσταντινούπολης έπρεπε να είναι έτοιμος να πεθάνει και για τις τέσσερις. Αναφέρθηκε στη δολιότητα του άπιστου σουλτάνου, τους ζήτησε να θυμηθούν ότι είναι απόγονοι αρχαίων ηρώων. Στη συνέχεια απευθύνθηκε στους Λατίνους και τους ευχαρίστησε για τις υπηρεσίες και τη συμπαράσταση τους. Ζήτησε συγχώρεση από όλους και προέτρεψε άπαντες να πράξουν το ίδιο. Ο Φρατζής περιγράφει τους συγκινητικούς εναγκαλισμούς Ελλήνων και Λατίνων λίγο πριν από τη μεγάλη μάχη. Στην Αγία Σοφία ορθόδοξοι και καθολικοί ιερείς φόρεσαν τα επίσημα άμφια για την τελευταία λειτουργία. Οι αξιωματούχοι και οι στρατιωτικοί ηγέτες κοινώνησαν και μετά επέστρεψαν στις θέσεις τους. Ο αυτοκράτορας διέταξε να κλειδώσουν οι πύλες πίσω τους για να μην υπάρξει υποχώρηση. Και αφού ζήτησε συγχώρεση από τους οικείους του, ξεκίνησε για την τελευταία ιππηλασία στα τείχη…
Η αλωση.
Ο σουλτάνος έδωσε το σύνθημα της επίθεσης μετά τα μεσάνυχτα της 29ης Μαΐου. Η πολιορκημένη Πόλη συγκλονίστηκε από τις κραυγές των επιτιθέμενων, τα σήμαντρα και οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να χτυπούν και να καλούν τον κόσμο στα τείχη. Η βασική γραμμή άμυνας ήταν ηδη παρατεταγμένη και οι άνδρες ξύπνησαν από τον ταραγμένο ύπνο τους.
Ο Μεχμέτ είχε οργανώσει την έφοδο κατά κύματα, υιοθετώντας την προσφιλή τακτική του. Έστειλε πρώτα τους άτακτους με σκοπό να κουράσουν τους αμυνόμενους, αλλά και για να δημιουργήσουν, με τα σώματα τους, προγεφύρωμα για τα επίλεκτα τμήματα του στρατού. Από πίσω τους έστειλε στρατονόμους που σκότωναν όποιον επιχειρούσε να υποχωρήσει. Η νύχτα φωτίστηκε από τις φωτιές, οι κραυγές έδιναν φωνή στον εφιάλτη. Οι επιτιθέμενοι ήταν τόσοι πολλοί ώστε στριμώχτηκαν κάτω από τα τείχη και έγιναν εύκολη λεία στις πέτρες και στα βέλη των αμυνομένων. Για δύο ώρες αλλεπάλληλα κύματα επιθέσεων πολιορκούσαν τα τείχη της Πόλης, αλλά οι χριστιανοί απαντούσαν αποτελεσματικά. ́Αρχισαν να ελπίζουν πως μπορούσαν να κρατήσουν την πόλη και αυτή τη φορά. Οι από θαλάσσης επιθέσεις δεν ήταν αποτελεσματικές, ήταν προσχηματικές για να απασχολούν άνδρες στα τείχη.
Ο σουλτάνος έδωσε εντολή στους άτακτους να υποχωρήσουν και να μαζέψουν τα χιλιάδες πτώματα από το πεδίο της μάχης. Ακολούθησε το ασκέρι της Ανατολής του Ισχάκ πασά, αλλά και πάλι τα αποτελέσματα ήταν απογοητευτικά για τους οθωμανούς. Η πυκνή διάταξη επέτρεπε στους χριστιανούς να βάλλουν στα τυφλά και να τους θερίζουν.
Η τακτική των Τούρκων βασίστηκε αποκλειστικά και μόνο στον όγκο των δυνάμεων που μπορούσαν να διαθέσουν. Οι επιτιθέμενοι έφεραν σκάλες και μηχανισμούς που θα τους επέτρεπαν να υψώσουν ανεμόσκαλες στα τείχη. Παράλληλα, σημάδευαν με βέλη τους χριστιανούς πίσω από τα τείχη. Ήταν, τελικά, μία μάχη που κρίθηκε από το πυροβολικό. Αν ο σουλτάνος δεν διέθετε τη δύναμη πυρός δεν θα μπορούσε να εισέλθει στην πόλη. Μοναδική επιλογή θα ήταν ο αποτελεσματικός αποκλεισμός που θα έφερνε τους πολιορκημένους στα όρια της λιμοκτονίας.
Λίγο πριν το ξημέρωμα το μεγάλο κανόνι κατάφερε να γκρεμίσει ένα μεγάλο τμήμα του εξωτειχίου στην πύλη του Αγίου Ρωμανού. Τριακόσιοι οσμανλήδες πέρασαν μέσα από τα τείχη, αλλά αποδεκατίστηκαν από τους άνδρες του Παλαιολόγου. Τότε, όταν ο ήλιος άρχισε να φωτίζει το πεδίο της εφιαλτικής μάχης, ο σουλτάνος διέταξε την έφοδο των γενίτσαρων. Οι εξαντλημένοι χριστιανοί αξιοποιούσαν στο μέγιστο βαθμό το αμυντικό πλεονέκτημα των υψηλών τειχών και μπορούσαν να κρατούν τους γενίτσαρους μακριά. Όλα έδειχναν πως η άμυνα μπορούσε να συγκρατήσει την επίθεση. Αλλά τότε κάποιος ειδοποίησε τον αυτοκράτορα πως ο Ιουστινιάνης πληγώθηκε. Πόσο σοβαρός ήταν ο τραυματισμός; Οι πηγές δεν συμφωνούν. Ο Φραντζής, ο οποίος αποτελεί την κύρια πηγή ιστορικής καταγραφής, υποστηρίζει πως ο Ιουστινιάνης πληγώθηκε ολίγον τι. Αργότερα βενετσιάνοι χρονικογράφοι υποστήριξαν πως δείλιασε, άλλοι έγραψαν πως πληγώθηκε στο πόδι και άλλοι πως χτυπήθηκε στο στέρνο. Οι άνδρες του ετοιμάστηκαν να τον μεταφέρουν στο πλοίο του και άρχισαν να εγκαταλείπουν τη γραμμή άμυνας. Ο Παλαιολόγος έσπευσε να εκλιπαρήσει τον αδελφό του να κάνει υπομονή, αλλά ο πρωτοστράτορας είχε αποφασίσει να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης.
Επιστρέφοντας στα τείχη, ο αυτοκράτορας πέταξε τα αυτοκρατορικά διάσημα και ρίχθηκε στη μάχη. Ο σουλτάνος διέκρινε την αναταραχή και διέταξε το πυροβολικό να πλήξει εκ νέου τα τείχη. Από το ρήγμα η επίλεκτη ομάδα του γίγαντα γενίτσαρου Χασάν πέρασε στον περίβολο του εξωτειχίου. Ο Χασάν σκοτώθηκε, αλλά κάποιοι κατάφεραν να ανέβουν στα τείχη. Την ίδια στιγμή η σημαία του σουλτάνου φάνηκε να κυματίζει επάνω από την Κερκόπορτα, την οποία, κατά την κρατούσα άποψη, οι βυζαντινοί είχαν ξεχάσει να κλειδώσουν. Εάλω η Πόλις!
Εκατοντάδες γενίτσαροι άρχισαν να περνούν στην πόλη και να καταστρέφουν την αμυντική διάταξη. Ο Παλαιολόγος χάθηκε στη μάχη. Κανένας δεν τον ξανάδε.
Με θρήνο και τρόμο η Πόλη υποδέχθηκε τον κατακτητή. Η περιγραφή του φιλότουρκου Κριτόβουλου, είναι χαρακτηριστική: ́Αμα σφάξανε πλήθος ανθρώπων και είδανε πως κανένας δεν αντιστεκόταν, σκέφτηκαν το διαγούμισμα. Μπουλούκια μπουλούκια τρέξανε να μπουν στα μέγαρα των δυνατών, άλλοι προτίμησαν τις εκκλησίες και άλλοι σκορπίστηκαν στα σπίτια του κοσμάκη, αρπάζοντας, βουτώντας, πλιατσικολογώντας, σκοτώνοντας, ατιμάζοντας, σκλαβώνοντας άνδρες, γυναίκες, παιδιά, γέρους, νέους, παπάδες, καλόγερους, ανθρώπους κάθε ηλικίας και τάξης. Ακολούθησε η σφαγή στην Αγία Σοφία και τη νύχτα ο σουλτάνος μπήκε στην πόλη και κατευθύνθηκε προς τη μεγάλη εκκλησία. Κατόπιν εντολής του, ο μεγαλύτερος σε ηλικία ιμάμης ανέβηκε στον άμβωνα και ευχαρίστησε τον Αλλάχ. Ο Μωάμεθ βγήκε από την Αγία Σοφία και κατευθύνθηκε προς το παλιό παλάτι των Αυτοκρατόρων. Καθώς τα πασούμια του πατούσαν επάνω στα μωσαϊκά, λέγεται πως ψιθύρισε τους στίχους ενός Πέρση ποιητή: «Η αράχνη υφαίνει τα πέπλα της στο παλάτι των Καισάρων. Η κουκουβάγια καλεί τους φρουρούς στα κάστρα της Αφρασίας». Ηταν μόλις 21 ετών.
Το πόσοι ακριβώς ήταν εκείνοι που έχασαν τη ζωή τους στην ́Αλωση δεν προσδιορίζεται με ακρίβεια από τις βασικές μας πηγές για τα γεγονότα. Οι ιστοριογράφοι αναφέρουν αριθμούς μεταξύ δύο και τεσσάρων χιλιάδων, παράλληλα όμως συμφωνούν ότι ήταν δεκάδες χιλιάδες εκείνοι που πουλήθηκαν ως δούλοι. Τα πτώματα των νεκρών υπερασπιστών πετάχτηκαν στη θάλασσα ‐‐ ο αριθμός τους δεν επέτρεπε κανονικές κηδείες.
Όσοι κατόρθωσαν να διαφύγουν ‐‐κυρίως δυτικοί‐‐ φόρτωσαν σε κάρα και καράβια και πήραν μαζί τους έναν τεράστιο αριθμό βιβλίων, που έφτασαν σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Έργα του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, θεολογικά έργα, έργα των τραγικών, έφυγαν σε φορτία για τη Δυτική Ευρώπη, ενώ, πολλά τα πούλησαν οι ίδιοι οι κάτοικοι της Πόλης αντί εξευτελιστικού αντιτίμου. Πάντως, ο μεγαλύτερος αριθμός των πολύτιμων βιβλίων (60.000 κατά τον θρήνο Lamento di Constantinopoli και 120.000 κατά τον Αρμένιο Αβραάμ) κάηκαν σε μεγάλη φωτιά που άναψαν οι Τούρκοι για να καταστρέψουν «τα βιβλία των απίστων». Πολλά από τα βιβλία που σώθηκαν έφτασαν στα χέρια των βυζαντινών λογίων που ζούσαν και δίδασκαν στην Ιταλία, ήδη από την εποχή της Φλωρεντίας.
Κατά το έθιμο των μουσουλμάνων, οι στρατιώτες του Μωάμεθ Β ́ επί τρεις μέρες και τρεις νύχτες λεηλατούσαν την κατακτημένη πόλη. Κατά το ίδιο έθιμο, όλοι οι κάτοικοι μιας πόλης που δεν έσκυψε το κεφάλι γίνονταν δούλοι ‐‐ μπορούσαν να πουληθούν στα παζάρια, αν δεν είχαν αρκετά χρήματα για να εξαγοράσουν την ελευθερία τους. Το παλάτι, σπίτια, εκκλησιές, μοναστήρια λεηλατήθηκαν. Πολλές νεαρές καλόγριες αυτοκτόνησαν για να αποφύγουν τον εξευτελισμό του βιασμού ‐‐ αν και οι γεροντότεροι συμβούλευαν την αποδοχή της «τιμωρίας από τον Θεό», που είχε πάρει το πρόσωπο του Μεχμέτ Φατίχ, του Μωάμεθ του Κατακτητή.
Πολλοί κατέφυγαν στην Αγία Σοφία, ζητώντας την προστασία του Θεού. Ο ναός μετατράπηκε για μια ακόμα φορά, μετά το 1204, σε τόπο σφαγής και φρίκης. Η λαϊκή παράδοση καταγράφει τη μεγάλη σφαγή: «Σε μια κολόνα της Αγια‐Σοφιάς, ψηλά, πολύ ψηλά, φαίνεται ως τα τώρα το αίμα. Είναι σημάδι που έβαλε ο Αμιράς ο Μουχαμέτης με την απαλάμη του βουτηγμένη στο αίμα, όταν μπήκε στην Αγια‐Σοφιά και την έκαμε τζαμί. Κι έφτασε τόσο ψηλά γιατί πατούσε απάνου σε σωρούς κορμιά των χριστιανών που σκότωσαν μες στην εκκλησιά οι Τούρκοι» (Ν. Πολίτης, Παραδόσεις). Με την παρουσία του σουλτάνου, που έφτασε το απόγευμα της αποφράδας μέρας στην Αγια‐Σοφιά, οι μουσουλμάνοι κατακτητές προσευχήθηκαν μέσα στην κατακτημένη εκκλησία στον δικό τους θεό, με το πρόσωπο στραμμένο στη Μέκκα ‐‐ ο ίδιος ο σουλτάνος είχε καλέσει τον ιμάμη.
Ο Μωάμεθ κατέλυσε στις Βλαχέρνες από το πρώτο κιόλας βράδυ. Εκεί συνάντησε τον Μέγα Δούκα της αυτοκρατορίας, τον Λουκά Νοταρά, ανθενωτικό και σοφό άντρα, τον οποίο προόριζε για βοηθό του στη διοίκηση της Πόλης, καθώς γνώριζε την περίφημη φράση του Δούκα, που επιβιώνει ακόμα στη λαϊκή παράδοση, ως «καλύτερα σαρίκι τούρκικο παρά τιάρα παπική». Αμέσως μετά, υποχρέωσε το Δούκα και την οικογένειά του να μείνουν σε κατ ́ οίκον περιορισμό, περισσότερο για να τον γλιτώσει από το μένος των στρατιωτών παρά γιατί κινδύνευε από τον Νοταρά.
Στο γλέντι που ακολούθησε την κατάκτηση, στις Βλαχέρνες, οι φίλοι του Μωάμεθ τού περιέγραψαν την ωραιότητα του 14χρονου γιου τού Νοταρά ‐ ‐ και ο μεθυσμένος παιδόφιλος σουλτάνος έστειλε μήνυμα στο Δούκα: «Στείλε μου τον γιο σου». Ο Δούκας αρνήθηκε και ο σουλτάνος έστειλε στρατό να του φέρει σιδηροδέσμιους το Δούκα, τον γιο του και τον γαμπρό του, τους τρεις τελευταίους άντρες της γενιάς των Νοταράδων ‐‐ οι άλλοι γιοι του Δούκα είχαν πέσει μαζί με τον Αυτοκράτορα μαχόμενοι στα τείχη. Ο 14χρονος γιος του Δούκα ήταν ένα πανέμορφο αγόρι, αμούστακο ακόμα, το οποίο γοήτευσε τον Μωάμεθ ερωτικά. Ο σουλτάνος ζήτησε από τον Δούκα να του παραδώσει τον γιο του για το χαρέμι, γιατί διαφορετικά θα τους σκότωνε και τους τρεις. Ο Δούκας, φοβούμενος ότι ο μικρός του γιος θα υπέκυπτε αν έβλεπε να αποκεφαλίζουν τον πατέρα του μπροστά του, ζήτησε μια χάρη από τον σουλτάνο: να σκοτώσουν πρώτα τον γιο του, κατόπιν τον γαμπρό του και τέλος τον ίδιο. Έτσι πέθαναν, όπως ζήτησε ο Λουκάς Νοταράς. Από τους Νοταράδες επιβίωσε μόνο η κόρη του Δούκα Νοταρά, η ́Αννα, που ήταν εγκαταστημένη στη Βενετία και δεχόταν, φιλοξενούσε και φρόντιζε όποιον έφτανε πρόσφυγας στην πόλη των Δόγηδων.
Σύμφωνα με τους ιστορικούς, η στάση του Νοταρά απέναντι στο θάνατο αποτελεί την επιβεβαίωση της γνησιότητας των ανθενωτικών συναισθημάτων του και της άποψής του ότι η επιβίωση του γένους ήταν αλληλένδετη με την επιβίωση της ορθοδοξίας.
Κατά τον Σ. Ράνσιμαν, «η Ιστορία επιδικάζει ότι η υπό τέφραν επιβίωση του ελληνισμού και η αναγέννησή του οφείλονται στην μετά την αποτυχία της Ένωσης επίσπευση της πτώσης της Κωνσταντινουπόλεως. Η θέση και η στάση του Νοταρά δικαιώνονται. Πολιτική οξύνοια ή άκρατος θρησκευτικός φανατισμός που ταυτίστηκε με μια σωστή τοποθέτηση; Ο Νοταράς παίρνοντας θέση κατά της ένωσης των Εκκλησιών υπάκουε στο βαθύ ένστικτο της διαιώνισης της φυλής, που ήταν ανέκκλητα δεμένη με την ορθοδοξία. Η θυσία του, το τραγικό τέλος του, που αποκαλύπτουν τη γνησιότητα των αισθημάτων του, συνηγορούν ως απάντηση. Πέρα όμως από την ιστορική του δικαίωση, το ψυχικό του σθένος είναι παράδειγμα πολύ ισχυρότερο π.χ. από το «ή ταν ή επί τας» και άλλα παραδείγματα της Ιστορίας. Η θυσία των ηττημένων έχει μεγαλύτερη αξία από κείνη των ελευθέρων».
Απο τοτε ο ελληνισμος κατόρθωσε και επέζησε, αν και σκλαβωμένος επι 400 έτη σκληρής οθωμανικής κατοχής.
Πριν τον αγώνα της παλιγγενεσιας του 1821, είχαν προηγηθεί πάνω από 120 αποτυχημένα επαναστατικά κινήματα !
Η φλόγα για την λευτεριά και το το όραμα της Μεγάλης Ιδέας έφτασαν την Ελλάδα στα σημερινά της συνορα μέσα απο αιματηρούς αγώνες και πολέμους.
Εντούτοις η φυσική πρωτεύουσα του ελληνισμού ειναι ακόμη σκλαβωμένη. Και το όνειρο του καθε Έλληνος ειναι να μπει στην φυσική του πρωτεύουσα καβαλάρης!
Γιατι πάλι με χρόνια με καιρούς πάλι δικά μας θα ναι και τοτε θα διώξουμε τους Τούρκους πέρα απο την κόκκινη μηλιά …..
Δόξα και τιμή !
Ζήτω το Έθνος!
Από την σελίδα του Facebook ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΡΩΝ
